ملا نصرالدین شخصیتی داستانی و بذله‌گو در فرهنگ‌های عامیانه ایرانی، افغانی و تا حدی ترکیه‌ای، عربی، قفقازی، هندی، پاکستانی و بوسنی است که در یونان هم محبوبیت زیادی دارد و در بلغارستان هم شناخته‌شده است. ملا نصرالدین در ایران و افغانستان بیش از هر جای دیگر بعنوان یک شحصیت بذله گو، اما نمادین شناخته می شود.درباره وی داستان‌های لطیفه‌آمیز فراوانی نقل می‌شود. اینکه وی شخصی واقعی بوده یا افسانه‌ای مشخص نیست. برخی منابع او را واقعی دانسته و در نزدیک آقشهر از توابع قونیه در ترکیه محلی است که با قفلی بزرگ بسته شده و می‌گویند که آنجا قبر ملا نصرالدین است.او را در افغانستان، ایران و جمهوری آذربایجان ملا نصرالدین، در ترکیه هوجا نصرتین (خواجه نصرالدین) و در عربستان جوحا (خواجه) می‌نامند.قصه‌های او از قدیم در شرق رواج داشته و دانسته نیست ریشه آنها از کدام زبان آغاز شده است.
ملا نصرالدین در ازبکستان هم مانند ايران ، داراي يك جايگاه مردمي است. ازبكها به ملانصرالدين احترام مي‌گذارند و او را نه تنها شخصیتی بذله گو و فکاهی بلكه به عنوان يك ناصح اخلاقی مي شناسند. مجسمه منسوب به ملا نصرالدین در شهر بخارا قرار دارد و عروسكهاي سفالي وي در حاليكه سوار چهارپای وی مي باشد، در ازبكستان و بخصوص در بخارا به عنوان يك سوغات بفروش مي رسد. ازبکها مي گويند قبر ملانصرالدین در نزدیک آقشهر از توابع قونیه در تركيه است. در مسکو هم مجسمه ای از ملا ساخته شده که در محوطه مقابل ایستگاه مترو "مالادوژنایا" واقع در غرب مسکو نصب شده است. ملا نصرالدین بنا به روایتی در سال ۱۲۰۸ در خراسان و در زمان حکومت سلجوقیان متولد شد. به زبان ازبك به وي "خوجا نصرالدين" يا "خواجه نصرالدين" مي گويند.در زبان تركي «خوجا» به معناي استاد و معلم دانشگاه است.بر اين اساس ملا نصرالدین هم ملا است و هم داراي علم روز است.در روايت‌هاي عاميانه ، او را هم عصر تيمور دانسته‌اند و حتي بنا بر همين روايات ملاقاتي هم بين ملانصرالدين و تيمور صورت پذيرفته است. ازبكها مي گويند ملانصرالدين با قريحه شوخ طبعانه و با ظرافت و زيركي به نقاط ضعف مردم و بلاهت‌هاي حكام انتقاد مي كرده و اين لطايف نه فقط سبب رنجش و بر آشفتگي كسي نبوده بلكه باعث نشاط و شعف آنها نيز مي‌گرديد.
دائره‌المعارف فارسي ملانصرالدين را مردي ظريف، ساده لوح ،بذله‌گوي معروف، كه احوال او با افسانه‌ها آميخته ،توصيف كرده است.اما از جهت شكل و صورت ظاهري، معمولاً ملا را در كسوت يك روحاني روستايي مي‌دهند. ازبكها ملا را معمولاً به همراه چهارپای وی، به تصوير كشيده‌اند. در ازبكستان "خوجا نصرالدين" را با شال پهن و قباي راه راه و عرق چين، به شكل بزرگان آن منطقه نشان مي‌دهند.
از لطيفه ها و حكايات او چنين به نظر ميرسد كه وي صاحب زن و فرزند بوده است. اغلب حكايات و لطايف ملا نصرالدين به صورت مجازي يا حقيقي و يا آميخته به هم دارد كه خواننده را به فكر يا تعجب وادار مي سازد و به هوشياري و يا زماني حماقت ملاه پي ميبرد. شرقي ها به خصوص در بين افغانها و ايراني ها حكايات و ضرب المثل هاي زيادي از خود را به نام ملا نصرالدين نسبت داده اند. طبق تاريخ درج شده به روي سنگ قديمي مقبره ملانصرالدين وفات وي در سال 683 هجري كه معادل 1284 ميلادي ميباشد در شهر آق شهر اتفاق افتاده است. مقبره منسوب به ملا نصرالدين بعد از گذشت 7 قرن هنوز براي اهالي آقشهر زيارتگاه عموم ميباشد و براي .مسافرين و جهانگردان يكي از اماكن جالب و ديدني بشمار ميرود.
منبع:چهارسال در سرزمین تیمور،خاطرات سفیر ایران در ازبکستان،محسن پاک آیین،انتشارات فرهنگ سبز،تهران،1989
